گاه بنا به دلایلی واضح و مبرهن صلاحیت مقاله چاپ شده ای رد می شود به عبارتی مقالات بعد از چاپ شدن نیز ممکن است مردود اعلام شوند و از اعتبار ساقط شوند.
گاه بنا به دلایلی واضح و مبرهن صلاحیت مقاله چاپ شده ای رد می‌شود به عبارتی مقالات بعد از چاپ شدن نیز ممکن است مردود اعلام شوند و از اعتبار ساقط شوند.
تعریف مقاله استرداد (Retract) شده چیست؟
مقاله‌ای که برای چاپ به مجله‌ای فرستاده می‌شود از نظر سرقت علمی، جعل، تحریف، انتشار مجدد، گزارش‌ها غیراخلاقی و نادرست و غیره توسط ادیتور مجله بررسی می‌شود تا در صورت وجود هر کدام از این موارد، مراتب را به نویسنده مقاله اطلاع دهند تا درصدد رفع آن برآید. با این وجود در مواردی برخی اشکالات موجود در مقالات پس از چاپ و قرار گرفتن در وب سایت مجله محرز می‌گردد در چنین مواقعی چه تصمیمی باید گرفت؟
ایراد و اشکالات موجود در مقالات ممکن است جزئی باشد مثل خطا در ثبت دقیق آدرس یا نام هر یک از نویسندگان، چنین مواردی خدشه‌ای به محتوای علمی مقاله وارد نمی‌سازد و قابل چشم پوشی است اما در برخی موارد مشکلات مقاله به حدی فاحش و چشم گیر است که اعتبار علمی مقاله را زیر سوال می‌برد در چنین مواقعی ادیتور مجله موظف است با اعلام دقیق مشکلات مقاله چاپ شده، آن را باز پس بفرستد. مقالات بازپس گیری شده یا سلب اعتبار شده (Retraction) اصطلاحی است که به چنین مقالاتی اطلاق می‌گردد. عمل ری ترکت مقاله ممکن است از طرف ادیتور مجله و یا خود نویسنده انجام شود به این ترتیب که ابتدا ادیتور از نویسندگان مقاله می خواهد تا مقاله را ری ترکت نمایند و در صورتی که آنها نپذیرفتند خود آن را ری ترکت می‌نماید. خطاهای موجود در مقالات به دو صورت ممکن است رخ دهند: عامدانه و یا غیر عمدی.
خطاهای عمدی که به تخلف یا سوء رفتار (Misconduct) نیز شهرت دارند آگاهانه بوده و نویسنده با اشراف به اینکه کاری غیر اخلاقی و غیرعلمی انجام می‌دهد، مرتکب چنین خطاهایی می‌شوند مانند داده‌سازی، انتشار مقاله در چندین مجله، پلاجیاریسم و جعل اسناد.
خطاهای غیرعمدی (Honest Error) مقالات ناخودآگاه بوده و از روی سهل انگاری و یا کم دقتی نویسنده اتفاق می افتد و پس از چاپ نویسنده متوجه اشتباه خود شده و از سردبیر می‌خواهد که مقاله را بردارد. مثلا خطا اساسی در محاسبات و یا روش انجام پژوهش که منجر به ارائه نتایج غیرقابل استناد و اشتباهی شده است در صورت بروز اینگونه خطاها نویسنده می‌تواند به دفاع از خود برخاسته و نسبت به رفع مشکل اقدام نماید.
چرا باید مقالات ری ترکت شوند؟
زمانی که سردبیران و صاحبان نشریات متوجه اشتباه و تخلف موجود در مقالات می شوند بایستی به طریقی خوانندگان را آگاه سازند. باز پس گیری یا همان Retraction روشی است که به خوانندگان مقاله هشدار می‌دهد که گرچه مقاله چاپ شده است اما محتوای آن اشکالات اساسی دارد و دیگر سندیت و اعتبار لازم را ندارد. باز پس گیری مقاله رخدادی طبیعی و بخشی از فرآیند چاپ مقاله است و مجلات معتبر می‌بایست مقالاتی که بعد از چاپ دارای اشکالات عمده هستند را باز پس دهد یا به اصطلاح Retract نماید. در حقیقت وقتی مجله، مقاله‌ای را استرداد (Retract) می‌کند به این معنی نیست که قصد دارد نویسندگان آن مقاله را تنبیه کند، بلکه هدف اصلی جلوگیری از رخداد اشتباه و خطا در ساحت علم است. ری ترکت شدن مقاله صرفاً بازگشت به صفر است، به این مفهوم که مقاله اینبار بعد از مرحله چاپ ریجکت می‌شود.
تنها زمانی می‌توان مقاله را باز پس فرستاد که دلایل محکمی دال بر وجود خطاهای غیرقابل انکار موجود باشد. کمیته اخلاق نشر در صورت مواجه با مورد زیر ادیتور مجله را مجاز به ری ترکت کردن مجله می‌داند:
کمیته اخلاق در نشر (COPE) بیان می کند هدف اصلی از سلب اعتبارها «این است که به جای تنبیه نویسندگان خاطی، متون اصلاح شوند و از درستی و صحت آنها اطمینان حاصل شود».
چطور متوجه شویم مقاله ای ری ترکت شده است؟
مقالات بعد از ری ترکت شدن همچنان در سایت مجله موجود هستند و امکان دسترسی به آنها وجود دارد. از کجا متوجه ری ترکت شده مقاله‌ای بشویم؟
مجلات بایستی با مشخص کردن دلیل سلب اعتبار مقاله علامت هشداری که بیانگر این مسئله می‌باشد بر روی آن درج نمایند. طبق اعلام کمیته اخلاق در نشر برای مطلع ساختن خوانندگان از مقالات ری ترکت شده باید موارد زیر در نظر گرفته شود:
.The authors/ editor unanimously wish to retract this paper because of several incorrect statements and erroneous presentation of primary data, results and conclusions
حال برای اینکه بدانیم مقاله‌ای در لیست مقالات ری ترکت شده قرار دارد یا نه پیشنهاد می‌کنیم به وب سایت Retraction Watch مراجعه نمایید تا با جستجو در این سایت براساس پارامترهای مختلف از جمله نام نویسنده و یا کشور و مجله انتشار دهنده مقاله از وضعیت مقاله مورد نظر مطلع شوید همچنین می توانید مقالات استرداد شده در بازه زمانی خاص را نیز جستجو کنید. در تصویری که مشاهده میکنید تعداد مقالات ری ترکت شده کشور ایران را نشان می‌دهد که بیش از 600 مورد می‌باشد شما می‌توانید عنوان مقاله، نام نویسنده مقاله و دلیل ری ترکت شده و دیگر اطلاعات را از این طریق بدست آورید.
