سرقت ادبی چیست؟
گاهی پیش آمده است که در هنگام نوشتن یک متن علمی یا مقاله ناخوداگاه دچار سرقت ادبی می شوید. اما بسیاری از افراد مفهوم اصطلاح سرقت ادبی را نمی دانند و در نتیجه بدون قصد و عمد دچار پلاجیاریسم می شوند. مفهوم سرقت ادبی به استفاده بدون ذکر نام نویسنده یا منبع و انتشار آن به نام خود گفته می شود. متاسفانه امروزه این اتفاق در مقالات علمی بسیار دیده می شود که علت اصلی آن نااگاهی افراد و یا اطلاعات ضعیف آنها در نگارش یک متن علمی می باشد که باعث می شود برای راحتی کار خود از مطالب دیگران بصورت کپی استفاده نمایند.
مجلات معتبر دنیا حساسیت بسیار بالایی در خصوص این موضوع دارند وبخاطر همین از نرم افزارهای قوی برای تشخیص سرقت ادبی مقالات استفاده می کنند و مقالاتی که دارای سرقت علمی باشند را ریجکت می کنند. سرقت علمی یک کار غیرقانونی محسوب می شود و اگر برای این کار شخص خاطی را جریمه‌نمایند مطمئنا میزان رخداد این اتفاق کاهش پیدا خواهد کرد.
یکی از راه های جلوگیری از سرقت ادبی در مقالات علمی، ارجاع دهی یا رفرنس دهی به منابع آن مطلب می باشد. مقالاتی که از لحاظ رفرنس دهی مشکل داشته باشند و از منابع معتبری در نوشته های خود استفاده نکرده باشند، از سوی مجلات پذیرفته نمی شوند.
تشخیص سرقت ادبی
نرم افزار های تشخیص سرقت علمی برای جلوگیری از سرقت ادبی طراحی شده اند که با استفاده از انها به راحتی می توانید مطالب خود را بررسی نمایید و حتی بدانید که کدام جملات شما کپی شده از کدام منابع می باشد. یکی از این نرم‌افزارها CrossCheck است که استفاده از آن بخصوص در مجلات و نشریات علمی بسیار رایج است.
این نرم افزار توسط شرکت iThenticate، با هدف همکاری بین ناشران اصلی و CrossRef ساخته‌شده است. این نرم‌افزار این امکان را به سردبیران، ناشران می‌دهد تا مقالات را در میان پایگاه داده میلیون‌ها ژورنال دیگر چک کنند تا از چاپ مقالات تکراری جلوگیری کنند. این ابزار متون علمی را به صورت اتوماتیک چک کرده و در صورت وجود سرقت ادبی آن را با ذکر منبع آن مشخص می کند.
ویژگی‌های نرم‌افزار مشابه‌یاب (Similarity Check)
- نرم‌افزار Similarity Check متن کامل مقاله را با بیش از ۳۸ میلیون مقاله و بیش از ۲۰ میلیون صفحه وب مقایسه می‌کند.
- پایگاه های اطلاعاتی نشریات و مجلات علمی که از این نرم افزار استفاده می کنند شامل: Springer, BiomedCentral, Adis, Birkhauser, and Bohn Stafleu van Loghum.
- متنی که در نرم افزار در حال بررسی می باشد، زمانی که 30 درصد از مقاله مورد بررسی سرقت ادبی قرار گرفت، یک نوتیفیکیشن به شخصی که مقاله را آپلود کرده است به‌صورت الکترونیکی ارسال می‌شود. بعد از اتمام بررسی سرقت ادبی متن، سابمیشن بررسی می‌شود. گزارشی از متن که در آن قسمت‌های تکراری و مشابه هایلایت شده، ارائه می شود.
نمونه ای از بررسی سرقت ادبی یک متن علمی
انواع رایج سرقت ادبی
- سرقت ادبی مستقیم Direct Plagiarism : در این نوع از سرقت ادبی، یک جمله عینا و بدون هیچ تغییری از روی اثر تحقیقی یک شخص بدون ذکر هیچ منبعی، کپی برداری می شود. این نوع سرقت ادبی عمدی بوده و غیراخلاقی می باشد.
- سرقت ادبی از نوشته های خود Self Plagiarism : این نوع از سرقت ادبی، زمانی اتفاق می افتد که یک محقق یا نویسنده، کار تحقیقی قبلی خود را که در یک کنفرانس یا مجله ارائه کرده است، مجددا در مجله دیگری بدون کسب اجازه از نویسندگان دیگر مقاله قبلی، سابمیت می‌کند. این نوع از سرقت علمی در دوران کارشناسی در میان دانشجویان به وفور دیده می شود. مثلا فردی تحقیقی را در خصوص یک موضوع در کلاس ارائه داده است و شخص دیگری هم همان موضوع را برای استاد دیگری ارائه می دهد. در کنفرانس ها داخلی هم بسیار مشاهده شده است که یک مقاله برای چندین کنفرانس فرستاده شده و همان مقاله برای چاپ در یک مجله خارجی هم ارسال می شود.
- سرقت ادبی موزاییکی Mosaic Plagiarism : در این نوع سرقت ادبی، جملات مختلف از منابع مختلف در کنار هم قرار داده شده و به نوعی به هم وصل می شوند و بصورت یک پاراگراف نوشته می شوند. این روش گاهی اوقات ” نوشته وصله شده” یا patch writing نامیده می‌شود. این روش، عمدی یا غیر عمد، از نظر مجامع علمی سرقت ادب محسوب می شود، حتی اگر منبع نوشته در پاورقی ذکر شود.
- سرقت ادبی تصادفی Accidental Plagiarism : سرقت علمی تصادفی زمانی رخ می دهد که نویسنده فراموش می کند که منبع آن جمله را ذکر کند و یا منابع را به‌صورت نادرست ذکر می‌کند. حتی گاهی ممکن است سهواً یک متن را با استفاده از کلمات مشابه، بدون ذکر نام نویسنده بازنویسی کرده باشد. دانشجویان و محققان باید یاد بگیرند در نگارش مقاله علمی خود چطور باید منابع را ذکر کنند.سهوی بودن خطاها، دانشجویان را از مسئولیت ناشی از سرقت ادبی مبرا نمی‌کند.
