گر فردی، ایده، متن و یا طرحی از هر حوزه‌ای شامل کتب، فیلم، مقالات، نقاشی‌ها، اختراع، عکس، موسیقی، محتوای سایت و… که منتصب به فرد دیگری است را به نام خود منتشر کند یا بدون ذکر نام صاحب اثر از آن استفاده نماید، سرقت علمی انجام داده است.
رشد روز افزون تولید علم در دهه‌های اخیر نویسندگان مقالات را مجاب کرده است تا از یافته‌های پژوهشگران دیگر در آثار علمی خود استفاده نمایند. آیا استفاده از دستاوردهای علمی دیگران در جهت گسترش علم در زمینههای تخصصی خاص منع قانونی دارد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت بهره‌مندی از نتایجی که پژوهشگران و محققین برای دستیابی به آنها تلاش فراوانی کرده‌اند به شرط رعایت جوانب اخلاقی پژوهش بلامانع می‌باشد و همچنین به دلیل نشر علم و افزایش اعتبار نویسندگان موجبات خرسندی آنان را فراهم می‌سازد. جهت شفافیت همه جوانب موضوع با ادامه مطلب همراه‌مان باشید.
تعریف سرقت ادبی
آیا تاکنون با واژه سرقت در حوزه مقاله نویسی برخورد کرده‌اید؟ بله سرقت ادبی یا علمی همان مفهومی است که تداعی کننده دزدی از آثار علمی دیگران است که با اطلاع یا بدون اطلاع صاحب اثر انجام می‌گیرد.
پلاجیاریسم (Plagiarism) واژه‌ای است لاتین که معادل فارسی آن دزدی ادبی یا سرقت علمی می‌باشد. در تعریف سرقت علمی چنین آمده است: اگر فردی، ایده، متن و یا طرحی از هر حوزه‌ای شامل کتب، فیلم، مقالات، نقاشی‌ها، اختراع، عکس، موسیقی، محتوای سایت و… که منتصب به فرد دیگری است را به نام خود منتشر کند یا بدون ذکر نام صاحب اثر از آن استفاده نماید، سرقت علمی انجام داده است. بدین ترتیب دستبرد فکری اگر در حوزه ادبیات باشد دزدی ادبی، اگر در حوزه هنر باشد سرقت هنری و اگر در حوزه پژوهش‌های دانشگاهی انجام شود سرقت علمی نامیده می‌شود. به زبان ساده دستبرد علمی یا ادبی یعنی رونویسی کارها یا ایده‌های دیگران و انتساب آنها به خود.
به عبارت دیگر، سرقت ادبی عملی کلاهبردارانه و تقلبی است. که ممکن است به صورت عمدی (intentional plagiarism) یا غیر عمدی (Unintentional plagiarism) انجام گیرد و شامل انواع زیر می‌باشد:
در اغلب موارد سرقت ادبی تحت عنوان کپی کردن آثار دیگران و یا قرض ایده از آنها یاد می‌شود این در حالی است که رونوشت (کپی) نمودن و اقتباس از آثار دیگران حقیقت عمل پلاجیاریسم را آشکار نمی‌کند. موارد زیر از جمله مصداق‌های سرقت ادبی محسوب می‌شود:
سرقت ادبی از نظر اخلاق پژوهشی کاری مذموم و نکوهیده می‌باشد.
سرقت ادبی در حوزه مقاله نویسی (Plagiarism Misconducts in Journalism) کاری ناپسند می‌باشد و افرادی که مرتکب به جرم سرقت ادبی می‌شوند باید مجازات شوند. بر اساس قوانین طبع و نشر (Copyright) هر اثر علمی که بنام فردی انتشار می‌یابد بایستی از کپی و سایر سوء رفتارهای پژوهش مصون بماند تا حق صاحب اثر ضایع نگردد. به همین منظور مقالاتی که برای چاپ به مجلات معتبر ارسال می‌شود قبل از ورود به مرحله داوری از این نظر که محتوایی عاری از سرقت علمی داشته باشد مورد بررسی قرار می‌گیرد در صورت مشاهده هرگونه متنی که بازتاب کننده عمل پلاجیاریسم باشد مقاله بدون اینکه اجازه راهیابی به مرحله داوری را پیدا کند جهت بازنگری و رفع سرقت علمی به نویسنده ارجاع داده می‌شود.
نکته قابل توجهی که ذکر آن ضروری به نظر می‌رسد مسئله سرقت از خود (Self Plagiarism) می‌باشد بدین مفهوم که گاه استفاده از کارهای قبلی خود نویسنده در مقاله جدیدش با وجود این که سرقت ادبی محسوب نمی‌شود اما مورد قبول مجلات قرار نمی‌گیرد و بایستی به عنوان رفرنس از آن در اثر جدید خود نام برد.
با توجه به مطالب ذکر شده پلاجیاریزم چه از خود و چه از دیگران، سرقت محسوب می‌شود و از ارزش پژوهش می‌کاهد. این امر موجب خدشه‌دار شدن اعتبار نویسنده مقاله شده و می‌تواند حيثيت شغلي شخص، اعتبار يك مركز يا دانشگاه و حتي اعتبار پژوهشي يك كشور را زیر سوال ببرد. موضوع پلاجیاریسم در زمينه تحقيقات علوم پزشكي شکل جدی‌تری به خود گرفته و به اعتماد عمومي به حرفه پزشكي آسیب می‌رساند. از اینرو در سال‌های اخیر در برخی از دانشگاه‌ها، دستبرد علمي توسط دانشجويان، تخلفي جدي محسوب مي‌شود و ممكن است به از دست دادن درجه دانشگاهی آنها منجر شود.
